ورق فلزی نقش گسترده‌ای در بخش‌های خانگی، نیمه تجاری، تجاری و صنعتی ایفا می‌کنند و هرکس با این ورق ها کار می‌کند، باید با ترکیبی از انواع مدل‌های این ورق ها سر و کار داشته باشد.
بنابراین سوالاتی که مطرح می‌شوند این است که این انواع مختلف چیست؟ وجه تمایز آن‌ها ازهم چگونه مشخص می‌شود؟ کاربرد آن‌ها چیست؟ با پیشگام فولاد همراه باشد
ما مدت‌ها به دنبال جواب‌های این سه سوال بودیم و اکنون در این مقاله به پاسخ آن‌ها اشاره کرده‌ایم. مدتی زمان صرف خواندن این مطالب کنید و امیدوارم این متن، آخرین راهنمایی برای شما درجهت دریافت اطلاعات کافی درباره انواع مختلف فلزات ورقهای و کاربرد آن‌ها باشد.
ورق فلزی چیست ؟
قبل از پرداختن به اصل موضوع، ابتدا به مطالبی پایه‌ای اشاره می‌کنیم.
فلزات ورقهای از نظر فنی، ورقه‌هایی فلزی با ضخامت کمتر از 6 میلی‌متر شناخته می‌شوند. فرایند پردازش آن‌ها از طریق فلزکاری سرد انجام می‌شود و نوع عملیاتی که در آن صورت می‌گیرد عبارت است از: سوراخ کردن، برش‌کاری، تراشیدن، پرچکاری، چین خوردگی و…
اگرچه فلزات ورقهای کاربردهای خود را دارند و با خصوصیات منحصر به فردشان شناخته می‌شوند، اما تعریف بهتری از آنچه گفته شد برای آن‌ها وجود ندارد. این درعوض یک فناوری پردازش نامیده می‌شود که به عنوان کتابچه‌ی راهنما دردست فلزکاران است.
درباره ورق فولادی بیشتر بدانید
لیست انواع ورق فلزی و کاربرد آن‌ها
1- ورق فلزی فولاد ضدزنگ
متداول ترین نوع فلزهای ورقهای، ورقههای استیل ضدزنگ هستند که حاوی 13٪ (یا کمتر) کروم هستند. در نتیجه، این قطعه از یک کیفیت پیش فرض بسیار بادوام برخوردار است. برای تقویت ترکیب شیمیایی ورقههای فولاد ضدزنگ، مواد شیمیایی دیگری مانند نیکل، مولیبدنوم و غیره نیز اضافه شده است.
فولاد ضد زنگ عمدتا به دلیل داشتن مقاومت بالا در برابر قرار گرفتن در معرض اتمسفر شناخته می‌شود. بنابراین، ورقه فلزی از جنس استیل ضدزنگ خاصیت محافظت در برابر اسید، نمک، باران، مواد قلیایی و غیره را دارد.
براساس ترکیب فلزی، انواعی فرعی از ورقههای استیل ضدزنگ به شرح زیر وجود دارد:
-فولاد ضدزنگ استنیتی ( Austenic: سخت شده، دارای مقاومت افزوده )
-فولاد ضدزنگ مارتنزیتی ( Martensite: مارتنسیت، فولاد زودشکن، ماده فلزی سخت و شکننده. )
-فولاد ضدزنگ فریتیک ([1] Ferritic: آهن‌دار، فریت: ماده بلورین به رنگ قهوه‌ای مایل به سرخ به فرمول کلی mfe2o4 که m نشانگر یک فلز دو ارزشی مانند نیکل یا روی است.)
کاربرد ورقههای فولاد ضدزنگ:
-محافظت بسیار بالا دربرابر فرسایش(خوردگی) و پوسیدگی‌های طبیعی دیگر
-شفافیت زیاد و جنس الاستیک(دارای قابلیت ارتجاع و کشسانی)
-از نظر میزان سختی، بسیار بادوام
-مناسب برای قطعات ماشینی که کار آن‌ها، پردازش مایعات و مواد شیمیایی است
-مناسب برای دستگاه‌هایی که زیر فشار شدید قرار دارند
2- ورق فلزی مسی
مس، خود یک فلز رسانا است. بنابراین، هر زمان که لازم باشد ورقههای فلزی به عنوان رسانا مورد استفاده قرار گیرند، فلزات ورقهای مسی برای این کار ترجیح داده می‌شوند. ورقه‌ی استیل ضدزنگ بدون پوشش، نوعی ورقه بدون آلیاژ است.
در فلزات ورقه ای مسی خواص زیادی وجود دارد که باعث می‌شود در اهداف تجاری و صنعتی این نوع قطعه ترجیح داده شود. برای مثال، این قطعات از نظر الکتریکی بسیار رسانا هستند، مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی و فرسایش دارند، نصب آن‌ها آسان بوده و استحکام قابل توجهی دارند.
دیگر ویژگی خاص فلزات ورقهای مسی، مقاومت بسیار بالا در برابر فرسودگی است. بنابراین می‌توان گفت فلزات ورقهای مسی خالص، سال‌ها بادوام و مقاوم خواهند ماند.
ممکن است شما امروزه زیورآلات و جواهرات فلزی را به عنوان روش جدیدی در صنعت مد بشناسید. دراین خصوص، دربسیاری از مواقع از ورقهای مسی برای تهیه‌ی قطعات استاندارد جواهرات استفاده می‌شود.
کاربرد فلزات ورقهای مسی
-مناسب برای بکارگیری در قطعات الکترونیکی و برقی
-کاربرد در جواهرات و تزئینات فلزی
3- فلز ورقهای برنجی
برنج نوعی فلز است که اکثرا با استفاده از روی(زینک) و مس ساخته می‌شود. با تغییر میزان روی و مس، انواع مختلفی از ورقههای فلزی برنجی تهیه می‌شود. این پنج نوع برنج، از نوع برنج صنعتی موجود است و هر کدام از آن‌ها کم و بیش برای تهیه ورقههای فلزی استفاده می‌شوند. نگاهی به این پنج نوع ورق برنجی بیندازید:
-ورق برنجی قرمز
-ورق برنجی کارتریج
-ورق برنجی مدل 330
-ورق برنجی خوش تراش
-ورق برنجی دریایی
یکی از بزرگ‌ترین دلایل استفاده از فلزات ورقهای برنجی در کارهای صنعتی، مقاومت بسیاربالای آن‌ها در برابر فرسایش است. در مقایسه با سایر فلزات مسی، ورقههای برنجی که به خوبی آماده شده باشند، دوام و کشسانی بیشتری دارند.
نکته‌ی مثبت دیگر ورقههای برنجی این است که نسبت به سایر آلیاژها از نظر وزن بسیار سبک‌تر هستند. بنابراین، هر زمان که نیاز به ترکیبی از دو عنصر قدرت و سبک بودن داشته باشیم، به سراغ فلزات برنجی می‌رویم.
کاربرد فلزات ورقهای برنجی:
-اهداف تزئینی مانند طراحی سقف، دکوراسیون داخلی و خارجی
-دستگاه‌هایی که درآن‌ها نیاز است ورقه‌ها در اندازه‌ها و اشکال مختلف برش داده شوند
-مواردی که نیاز به استفاده از ورقههای فلزی سبک اما بادام وجود دارد
4 – فلزات ورقهای موج‌دار
درخصوص مشاغل مربوط به ساخت و ساز پشت بام و دوراهی، ورقههای فلزی موج‌دار همیشه گزینه اول هستند. آن‌ها مقاوم، بادوام و بدون آلودگی‌های شیمیایی هستند. بنابراین، به طور گسترده هم در کاربردهای تجاری و هم مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ورقههای موج‌دار از طریق فرآیندی به نام فرایند “شکل‌گیری سرد” تهیه می‌شوند. در این روش، ورقههای فلزی به صورت صاف فشرده شده و در حین شکل گیری رولی(غلتکی) از فرایند خارج می‌شوند. پس از خروج ورقه از شکل گیری رولی، شکل‌هایی توسط غلتک ایجاد می‌شوند. سرانجام، آن‌ها به طول مورد نیاز بریده می‌شوند.
معمولاً شما می‌توانید فلزات ورقهای موج‌دار را با الگوی طرح‌دار(موج‌دار) آن‌ها تشخیص دهید؛ اگرچه الگوهای دیگری برای انتخاب وجود دارد.
اکنون، می‌خواهیم در مورد بهترین خصوصیتی که فلزات موج‌دار دارا هستند، یعنی استحکام کشسانی زیاد آن‌ها، صحبت کنیم. معمولاً ورقههای ساخته شده از جنس استیل به احتمال زیاد از استحکام کششی مناسبی برخوردار هستند. قدرت کشسانی ورقههای موج‌دار حتی از فولاد هم بیشتر است.
به طور خلاصه، هرگاه به مقدار قابل توجهی مقاومت کششی در ورق فلزی خود نیاز داشتید، به سراغ ورقههای فلزی موج‌دار بروید.
کاربرد فلزات ورقهای موج‌دار
– برای اهداف عمومی که در آن به دوام بالا همراه با مقاومت در برابر باران، باد، تگرگ و غیره نیاز است
– در جاهایی که ورقههای فلزی باید در برابر پیچ و تاب، گودی و خم شدن باید مقاومت و محافظت داشته باشند
– در اهداف مسکونی و ساخت و ساز که حداقل میزان محافظت فلزات ورقهای، کافی باشد
5 – فلزات ورقهای گالوانیزه
نوع مهم دیگر فلزات ورقهای، نوع گالوانیزه است. معمولاً این نوع ورقه‌ها از جنس استیل ساخته می‌شوند. بنابراین، ما آن‌ها را ورقههای فلزی گالوانیزه می‌نامیم.
درخصوص فرایند گالوانیزاسیون، دو نوع ورقه قابل تفکیک است:
-ورق الکترو گالوانیزه
-ورق روکش فلزی با حرارت بالا
ورق الکترو گالوانیزه:
در مورد ورقهای فلزی گالوانیزه، فلز پایه از جنس فولاد تابدیده با روکش سرد است. نوع پیشین آماده کردن که در این حالت استفاده می‌شود، روش آبکاری است. این فرایند، چیزی است که در پشت نام این نوع قرار دارد.
این نوع ورقه‌ها به همراه پوشش روی خالص که دارای لایه‌ای ضخیم روی هستند تهیه می‌شوند. سطح آبکاری، روی سطح فولاد جذب می‌شود. از طرف دیگر، این ورقه‌ها بسیار گران هستند و در کاربردهای مکانیکی که تحت شرایط سنگین و سخت انجام می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ورق روکش فلزی با حرارت بالا:
به این نوع ورقههای فلزی، “صفحه فولادی نورد سرد” گفته می‌شود که از طریق فرآیند گرمازدگی از قبل آماده می‌شود.
پوشش روی (زینک) نیز در این نوع فلز اعمال م شود، اما ضخامت آن بسیار کمتر است. این ساختار یک ساختار جامد است اما پوشش آن کمی متفاوت از نوع ورقههای الکترو گالوانیزه است. در حالیکه ورقهای الکترو گالوانیزه دارای پوشش نازکی از مواد بی‌کیفیت هستند، این نوع ورق‌ها دارای روکش‌های ضخیم و باکیفیتی بوده و گاهی اوقات، روکش ضد اثر انگشت نیز بر روی این موارد افزوده می‌شود.
کاربرد فلزات ورقهای گالوانیزه:
-اهداف معماری مانند ساخت حفاظ، سایبان، نرده، پرچین، نردبان، پلکان، مبلمان اداری، مجرا و…
-وسایل الکترونیکی از قبیل ابزار دقیق ساخت و ساز، ابزار مقاوم دربرابر زنگ ضدگی و رطوبت و…
-تهیه میخ و پیچ و مهره صنعتی
-ستون بندی گالوانیزه برای کارهای لوله کشی
– افزایش طول عمر لوله‌های گالوانیزه
-تأمین مواد شیمیایی و ضد حرارت در لوله‌های فلزی
-اهداف ایزولاسیون (عایق کاری)
سایر انواع جزئی ورق فلزی
تا اینجای بحث، این موراد شناخته شده‌ترین طبقه بندی فلزات ورقهای صنعتی بوده است. اما انواع مختلف دیگری نیز اغلب تولید و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ذیل به طور خلاصه این انواع بررسی خواهند شد.
1- ورق فولادی نورد سرد:
ورقههای فولادی نورد سرد با نگه داشتن یک آلیاژ فلزی (فولاد) بین دو غلتک و تغییر فلز به شکل یک ورق تولید می‌شوند. پس از تهیه ورقه فیبر، سازنده، آن را با مواد اسیدی شسته و رول نهایی را گردآوری می‌کند.
سرانجام، آن‌ها از طریق عملیات حرارت‌دهی و یک لایه نهایی تولید می‌شوند. ورق فولادی نورد سرد از فولاد نورد گرم قوی‌تر و بهتر است.
2- ورق فولادی نورد گرم:
فولاد نورد گرم تقریباً شبیه به ورقههای فولادی نورد سرد است. فقط فرایند آن از نظر دما متفاوت است. هنگامیکه قطعه فلزی روند نورد را طی می‌کند، درجه حرارت 1400 درجه فارنهایت یا حتی بالاتر است. چنین درجه حرارت شدیدی به تولید ورقه‌ها با ضخامت فلزی از 1/16 اینچ تا 5/16 اینچ کمک می‌کند. این موضوع هنگامی که فلزات در نوع ظریفی از عملکرد مورد استفاده قرار می‌گیرند اهمیت پیدا می‌کند.
3- ورق فولاد نرم
ورقهای فولاد نرم یکی دیگر از انواع ورقههای فولادی است و می‌توان آن را زیر مجموعه‌ای از فولاد نورد سرد نامید. درخصوص آلیاژ فولادی مورد استفاده در این فرایند باید گفت تعداد کربن کمتری در مقایسه با سایر ورق های فولادی در این قطعه استفاده می‌شود. به همین دلیل، این نوع ورق مناسب انجام کارهای مربوط به ساخت و ساز یا جوشکاری است.
بنابراین، سوال اصلی این است که حوزه‌های قابل توجه کاربرد این قطعه چیست؟ تاکنون، بسیار دیده شده است که آن‌ها در ساخت قطعات خودرو و سایر محصولات مشابه کاربرد دارند.
4- فلزات ورقهای آلمینیومی
آخرین نوع ورق که در مورد آن صحبت می‌کنیم به هیچ وجه ورق استیل نیست. بر خلاف دیگر انواع، این قطعه از هیچ ترکیبی از فلزات ساخته نمی‌شود. از جنس آلومینیوم بوده و به همین دلیل کاملاً نرم و ظریف است.
برای تقویت استحکام این ورقه، سازندگان اغلب آهن، سیلیکون، مس یا سایر فلزات را به آن اضافه می‌کنند. هنگامیکه بحث عملیات حرارتی دهی مطرح می‌شود، برخی از ورقهای آلومینیومی از این طریق ساخته می‌شوند و برخی خیر.
در مورد کاربرد، از این ورقههای آلومینیومی بیشتر در تیغه‌های فن، جواهرات، شاسی‌های الکترونیکی و بسیاری از لوازم خانگی استفاده می‌شود.
سوالات متداول
1- مقیاس ضخامت چیست؟
پاسخ: معیار ضخامت (اندازه ضخامت) مقداری است که عرض یک قطعه از یک ورق فلزی را نشان می‌دهد. اگر مقیاس ضخامت بالاتر باشد، این نشانگر ورق نازک‌تر است؛ اگرچه مقدار دقیق آن میزان استاندارد مقیاس بستگی دارد.
2- ضخامت فلزات ورقهای چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
پاسخ: برای اندازه‌گیری ضخامت ورقات فلزی، مراحل زیر طی می‌شود:
مرحله اول: از ابزار اندازه گیری مانند ضخامت سنج اولتراسونیک استفاده کنید. این کمک می‌کند تا ضخامت ورق فلزی آسان‌تر و سریع‌تر اندازه گیری شود.
مرحله دوم: از طریق پیش کالیبراسیون (از پیش سنجیدن)، ضخامت را محاسبه کرده و مطمئن شوید که اندازه‌گیری با همان استاندارد خود ورق فلزی انجام شده است.
3- چه فلزی درساخت سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
پاسخ: انواع مختلفی از ورقههای فلزی در پوشش‌های خانگی و پشت بام‌ها استفاده می‌شود. برخی از رایج ترین آن‌ها عبارتند از:
-ورق فلزی گالوانیزه
-ورق روکش‌دار گالوالوم (Galvalume)
-ورق آلمینیوم
-روی(زینک)، مس و آلیاژهای مختلف دیگر
4- تفاوت بین “سنجدین” و “ضخامت” چیست؟
پاسخ: هردو اصطلاحات فنی هستند که درمورد عرض هر قطعه یا ورق فلزی بکار می‌روند. “ضخامت” یک اسم غیرقابل شمارش است که ابعاد ضخیم بودن را نشان می‌دهد. از طرف دیگر، “سنجیدن” (سنج) اندازه گیری استاندار ضخامت در مقایسه با هر مقدار استاندارد دیگر است.
5- قیمت خرید هر ورقه‌ی فلزی چقدر است؟
پاسخ: اگر به ساختن و ترکیب ورق فلز فکر می‌کنید ، هزینه آن از 700 دلار تا 1600 دلار یا حتی بالاتر است. اگر مایل به خرید ورق فلز آماده هستید، هزینه آن بسیار کمتر خواهد بود. به عنوان مثال، برای پروژه‌های کوچک مانند 4 × 4 یا 4 × 8 حدود 300 دلار هزینه دارد.
6- منظور از “سنجیدن” (سنج) در فولاد چیست؟
پاسخ: : سنج عددی است که ضخامت هر نوع ورق فلزی را نشان می‌دهد. اگر به ورقهای ساخته شده از فولاد فکر کنید، میزان استاندارد سنج بر این اساس تغییر خواهد کرد. برای مثال، در فولاد استاندارد، سه سنج یک ورق، به ضخامت 0.2391 اینچ اشاره دارد.
7- ضخامت 16 سنج فلز ورقهای چیست؟
پاسخ: تعدادی استاندارد اندازه سنج وجود دارد و پاسخ به این سوال هربار متفاوت است. اگر استاندارد فولاد را به عنوان اندازه سنج درنظر بگیرید، 16 سنج به ضخامت 0.0598 اینچ یا 1.519 میلی‌متر ضخامت اشاره می‌کند.
8- تفاوت بین “صفحه” و “ورق” فلزی چیست؟
ساده‌ترین تفاوت بین ورق و صفحه، در مورد ضخامت است. اگرچه ممکن است بر اساس استانداردها متفاوت باشد، اما قطر کمتر از 3 میلی‌متر تحت عنوان “ورق” نامیده می‌شود و جایی که عمق بیش از 3 میلی‌متر باشد، “صفحه” نامیده می شود.
