صادرات فولاد و مشکلات مربوط به آن

صادرات فولاد به کشورهای صنعتی

مقدمه

صادرات فولاد و مشکلات مربوط به آن، از جمله مهمترین موضوعاتی است که اخیراً نیز به آن توجه بیشتری شده است و در جلسات فعالان صنعت فولاد، به اصلی ترین مباحث تبدیل شده است. صادرات آهن به کشورهای اطراف با چالش های بسیاری روبرو شده است و با تغییر مداوم بخشنامه ها برای روند صادرات فولاد ایران و از طرفی دیگر برای تولیدکنندگان فولاد، مسیر مبهمی را برای صادرکنندگان کشور رقم زدند و از نظر بین المللی نیز با افزایش تحریم ها، این مشکلات بیشتر شد و سرعت و کیفیت صادرات آهن و فولاد ایران را، تحت تاثیر قرار داد.

پیشنهاد می شود مقاله “برای ساخت فولاد دو روش عمده وجود دارد (فولادسازی)” مطالعه فرمایید.

چالش های صنعت فولاد، بسیار است و کارشناسان و فعالان آهن و فولاد، نگاه عمیق تری می توانند به این موضوع داشته باشند. از این رو کارشناسان پیشگام فولاد لازمه بررسی موانع صادراتی را بررسی و ارزیابی مراحل قبل از صادرات و وابسته به این فعالیت می داند. در ادامه مشکلات تحلیل می شوند.

بازرگانی فولاد

معضل بازرگانی فولاد و ساختار بازرگانی ایران باید در اولویت بررسی و بازبینی قرار بگیرد. چرا که برای صادراتی مداوم و حرفه ای، نیاز به بخش بازرگانی مجرب و درستی داریم. در حالی که به بخش بازرگانی فولاد طی سال‌های اخیر کمتر پرداخته شده است. در پیش از واگذاری سهام کارخانه های فولاد مبارکه و فولاد خوزستان به بورس کالا، بخش بازرگانی فولاد به دولت سپرده شده بود و نگاه حاکمیتی وجود داشت و بدیهی است که شرکت‌های فولادی به‌جای اینکه به‌صورت خودجوش به سمت فروش حرکت کنند، نگاه غالبی داشتند مبنی بر اینکه “بازار باید کالا را از ما خریداری کند.”

خصولتی شدن سهام شرکت ها، هرچند بهتر از دولتی بودن آنها بود ولی هنوز هم جوابگوی بخش بازرگانی صادرات نبود و بازاریابی و بازارسازی آنگونه که باید، شکل نگرفت. به هر حال هدف از گفتن این موارد آن است که یکی از موانع مهم صادراتی کشور به‌ویژه در دوره تحریم و محرومیت‌های بین‌المللی ضعف بازرگانی است، به‌طوری‌که‌ طی سال‌ها شرکت‌هایی که تفکر مدیریت دولتی داشتند اجازه رشد در این بخش را به بخش خصوصی واقعی کشور ندادند.

حمل و نقل

دومین مانع و یکی از بروزترین موانع بر سر راه صادرات آهن ایران، مسئله حمل و نقل می باشد که طی ماه های اخیر شاهد، شدت گرفتن این معضل بودیم. چه بسیار پروژه های صادراتی به دلیل چالش های حمل و نقل، یا به پایان نرسید و یا با کیفیت بسیار پایینی انجام گرفت که خود عاملی در پسرفت صادرات می باشد. در حمل و نقل زمینی، بازی رانندگان و مدیریت شرکت های باربری موجب نقص در صادرات می گردد و در بحث حمل و نقل کشتیرانی و پهلوگیری کشتی‌های سنگین در بنادر جنوب ایران ، محدودیت‌های بسیار جدی به‌دلیل تحریم‌های آمریکا شکل می گیرد و از این به بعد هم تشدید خواهد شد، به‌طوری‌ که‌ امروز شرکت‌های فولادی را مجبور به کاهش قیمت‌های ارزی خود کرده تا بتوانند بازارهای فعلی را حفظ کنند.

راه‌های بسیار زیادی در این باره و برای رها شدن از بند این محدودیت‌ها و در این شرایط وجود دارد اما یکی از راه‌ها این است که کالاهایمان را کم‌کم به سمت کشتی‌های کوچک و متوسط سوق دهیم که البته با نرخ کرایه گران روبه‌رو می‌شویم که حاشیه سود ناشی از بازرگانی صادرات را برای شرکت‌ها کم می‌کند.

سیاست های ارزی دولت

سیاست های ارزی دولت، که چالش های بسیاری را در راه صادرات فولاد ایجاد نموده است. هرچند که طی ماه های اخیر شرایط ارزی صادرات، ثبات بیشتری پیدا نموده است و بالاخره یک «نرخ نیما» و یک «نرخ سنا» برای صادرکنندگان بوجود آمد و بعد از آن نرخ سومی در بازار شکل گرفت؛ مساله این است که چقدر می‌توانیم شاهد دوام این نرخ‌ها باشیم، چراکه در این باره باید بتوانیم سیاست‌های ارزی بسیار بلندمدت‌تر و عمیق را شکل دهیم.

در هر صورت سیاست‌های ارزی، سیاست‌های شکننده‌ای به نظر می‌رسند؛ چیزی که این روزها مشاهده شده است، این است که اغلب بازارها در انتظار یک اتفاق هستند که نسبت به آن شناختی ندارند و این اتفاقات ناشناخته در بازار ارز نیز رخ می دهد.

بازار ارز نیز تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی است که ابتدا به عوامل دخلی آن می پردازیم. موانع بازرگانی بویژه بازرگانی خارجی و صادرات فولاد، زمانی می تواند به ثبات برسد و کاهش یابد که دولت و مجلس، سیاست های متعادل و باثباتی را پیش بگیرند ولی اگر این ثبات ایجاد نشود، تولیدکننده برای خرید ارز مورد نیاز خود برای تهیه مواد اولیه جهت صادرات ، برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات خود ، دچار مشکل می شود و نمی داند چه اتفاقی رخ می دهد و پایه های صادرات فولاد ایران متزلزل می شود. به هر صورت مساله عدم ثبات، به‌عنوان یک مانع صادراتی دست مدیران را می‌بندد.

ادغام بازرگانی و صنعت در وزارت صنعت

مسئله ایجاد وزارت بازرگانی، به عنوان وزارت جدیدی که سیاست های تازه اعم از محدودیت‌های صادراتی یا عرضه‌های داخلی را وضع نماید، موضوعی است که بی سرانجام باقی مانده است و در هر صورت شرایط را برای تصمیم گیران، تولیدکنندگان و صادرکنندگان سخت تر می نماید. چرا که دچار تردید می شوند و موانع جدیدی پیش روی آنها شکل می گیرد.

بنابراین برای یکبار باید این مساله را برای همه بخش‌ها و همه فعالان اقتصادی در بازار فولاد روشن کنیم، این موضوع گاهی مطرح می‌شود، شایعاتش در فضای مجازی می‌پیچد، دولت هم موضع‌گیری شفافی در این زمینه نداشته است. بنابراین این شرایط به‌عنوان شرایط خاصی که پتانسیل تغییر در آن وجود دارد، شناخته می‌شود.

حال که در بین موانع و چالش های صادرات فولاد، 4 مورد مهم و اساسی را بررسی نمودیم، به موانع خارجی و محدودیت بین المللی صادرات آهن می پردازیم.

موانع خارجی صادرات فولاد

مانع حمل و نقل، یکی از موانع مشترک در محدودیت ها و چالش های صادرات آهن و فولاد است. همان طور که عنوان شد «مانع کشتیرانی» مانعی مشترک در بحث موانع خارجی و داخلی بود که هیچ برنامه مدونی برای آن در نظر گرفته نشده است و یکی از مسائل مهم حوزه صادرات فولاد و همچنین دیگر موضوعات است و به‌عنوان یک مانع خارجی مهم هم مطرح می‌شود.

تحریم‌هایی که در ماه‌های آینده متوجه فعالان اقتصادی فولادی خواهد شد، نقل و انتقال پول فروش کالا، مقاصدی که ما به‌عنوان بازار هدف مورد توجه قرار دادیم و… را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و شرایط تازه‌ای را از نظر بازار برای فولادی‌ها ایجاد می‌کند، تا پیش از اینکه تحریمی اعمال شود، قطعا با یک شرایط آزاد و رهایی می‌توانستیم این بازارها را شناسایی و مشتریان جدیدی را شکار کنیم، بدیهی است که در شرایط تحریم این اتفاق رخ نمی‌دهد؛‌ بنابراین اولین مانعی که برای فولادی‌ها در بخش تحریم ایجاد شده،‌ محدود شدن بازارهاست.

در این شرایط مشکلات صادرات فولاد حتی اگر بازار ها را نیز طبق تجربه و هنر فعالان این صنعت، شناسایی و ایجاد نماییم در مراحل بعدی برای دریافت‌های ارزی مجددا با محدودیت مواجه می‌شویم. از طرف دیگر خود کالای فولاد جزو کالاهای تحریمی است، بنابراین نه تنها بازارهایمان محدود شده است، بلکه اساسا صادرات این نوع از محصول هم محدود شده است و باید فعالان اقتصادی به ویژه فعالان فولاد با چند محدودیت و در چند زمینه مبارزه کنند و با آنها مواجه شوند که این موضوعات،‌ از عواملی هستند که صنعت فولاد کشور را در سال ۲۰۱۹ تهدید می‌کنند.

موسسات مطالعاتی و ارزیابی بازارها، بازار صادراتی فولاد را برای سال 2019 باثبات اعلام نموده اند و اگر این امر محقق گردد، ثبات شرایط بهتری را برای تولیدککندگان و صادرکنندگان ایجاد می نماید. این موسسات، ثبات را اینطور پیش‌بینی کرده‌اند که شرایط متوازنی را میان عرضه و تقاضا شاهد خواهیم بود و اینکه چرخه کاهش بدهی‌ها در بخش بازار فولاد رخ خواهد داد، اما به هر صورت ممکن است ایران از مواهبی که در سال ۲۰۱۹ برای بازارهای جهانی فولاد پیش‌بینی شده چندان برخوردار نباشد.